Metrykalia parafii bnińskiej 1818-1825
- Jarosław Malesiński
W ramach kontynuacji felietonów związanych z historią Mieczewa czas zająć się mieszkańcami. Na dziś proponuję zapoznanie się z metrykaliami parafii bnińskiej z lat 1818-1825. Oto jakie wnioski płyną z ich lektury.
Topografia i realia historyczne 1818-1825. Po pamiętnym roku 1815, w którym to 11 lutego powołano do istnienia Wielkie Księstwo Poznańskie, poddani Króla Prus Fryderyka Wilhelma III zmuszeni zostali do zmierzenia się z okrutną klęską głodu. Rok 1816 był „rokiem bez lata". Anomalie klimatyczne będące skutkiem jednej z największych w historii nowożytnej erupcji wulkanicznej (wulkan Tambora w Indonezji ) doprowadziły do ogromnych strat w rolnictwie. Cały rok w Wielkopolsce był nietypowy pod względem przebiegu pogody a od maja do września padały ulewne deszcze, czego skutkiem były ogromne niedobory żywności. Pierwszym pomyślnym rokiem był 1818 od którego rozpoczął się okres względnie stabilnego życia mieszkańców Mieczewa. W okresie tym utrwalił się podział administracyjny na rejencje i powiaty, w którym Mieczewo należało do powiatu śremskiego w rejencji poznańskiej. Tak wybrany okres nie jest przypadkowy z jeszcze jednego powodu , na lata te przypada rozpoczęcie pruskich reform agrarnych, w wyniku których nastąpiło przejście od dawnych stosunków pańszczyźnianych na wsi do nowych realiów opartych o własność ziemi.
Wprawdzie odejście od pańszczyzny na rzecz oczynszowania zapoczątkowała już hrabina Teofila z Działyńskich primo voto Szołdrska, secundo voto Potulicka dziedziczka dóbr kórnickich w połowie XVIII wieku, jednak to właśnie okres po zakończeniu wojen napoleońskich i nastanie względnego spokoju daje sposobność do przeprowadzenia analiz statystycznych...
Czas przyjrzeć się dokładniej naszej wsi i odnieść jej wielkość i znaczenie do pozostałych, okolicznych, miejscowości.
Obecny związek Mieczewa z Mosiną jest stosunkowo nowy i dość sztuczny. Historycznie Mieczewo było wyraźnie związane z Bninem jako ośrodkiem miejskim. Ten związek zachował się już tylko w odniesieniu do granic parafii bnińskiej, które nie zmieniły się zbytnio do dziś.Temat ten poruszony został w poprzednim tekscie „kącika historycznego".
W omawianym okresie parafia bnińska obejmowała następujące jednostki lokacyjne:
Miasto: Bnin wraz z Suburbium Bnin czyli Przedmieściem oraz Probostwo,
Wsie: Mieczewo, Radzewo, Cmoń, Konarskie, Prusinowo, Błażejewo, Bierntki, Czołowo, Dębiec
Osady Olenderskie: Holendry Cmońskie, Błażejewskie Holendry, Radzewskie Holendry
Folwarki: Dworzysko, Bnin – Provent, Zajezierze
Przysiólki: Trzykolne Młyny, Otrucie, Zwierzyniec,
Mieczewo na tle innych miejscowości zaliczyć można do grupy dużych wsi, zajmowało czwarte miejsce pod względem wielkości. Statystyczne obliczenie ilości mieszkańców Mieczewa w oparciu o dane zawarte w księdze urodzin i wskaźniki dzietności dało wynik 288 mieszkańców, co przy jednorodnych danych dla okresu 8 lat powinno być dość wiarygodne. Tak samo obliczona liczba mieszkańców dla pozostałych miejscowości przedstawia się następująco: Bnin razem z probostwem i przedmieściem 1030 mieszkańców, kolejno Radzewo i Cmońskie Holendry po 300, Radzewskie Holendry 270, Prusinowo 240,Cmoń 210,Konarskie, Błażejewo, Biernatki po 180, Czołowo, Prowent po 140 Dębiec 100 Dworzysko, Zwierzyniec i Błażejewskie Olendry po 30, Otrucie, Zwierzyniec i Zajezierze do 15 sób.
Poprawność obliczeń potwierdza stopka mapy powiatu śremskiego z 1821 gdzie podano, że Bnin(razem z Prowentem) zamieszkuje 1126 osób (Mosina miała wówczas 853 mieszkańców i była tylko trzy razy większa od Mieczewa (sic!), natomiast Kórnik podówczas miał aż 2336 mieszkańców)
Obszar parafii w 1825 roku przedstawia poniższa mapka:
Struktura wyznaniowa na terenie parafii Bnińskiej w latach 1818-1825 była dość stabilna Szacując na podstawie średniej liczby urodzeń, liczbę mieszkańców można przyjąć, że w omawianym czasie mieszkało na jej terenie około 3680 osób. Katolików było 2550 osób, czyli 69% ogółu i zapewne wszyscy należeli do wyznania rzymskokatolickiego. Protestantów było 1130 czyli 31% ogółu; przeważało wyznanie ewangelicko –augsburskie, ewangelicy reformowani byli nieliczni i przyłączali się do wspólnych gmin. Co do ludności żydowskiej trudno oszacować liczbę mieszkańców, ale znaczącą przesłankę stanowi fakt, iż miasto Bnin przez niemal cały XIX wiek uchodziło za miasto gdzie nie było w ogóle społeczności żydowskiej (w odróżnieniu od pobliskiego Kórnika), a ponieważ społeczność ta raczej skupiała się w miastach, więc zapewne nie stanowiła ona istotnej liczebnie grupy dla całego terenu parafii bnińskiej.
Przedstawione proporcje nie odzwierciedlają jednak rzeczywistych stosunków wyznaniowych. W obrębie parafii były miejscowości gdzie całość stanowili katolicy. Takie wsie to Mieczewo, Błażejewo, Debiec, ale także i takie gdzie katolicy byli nieliczni a zdecydowaną większość stanowili protestanci. Protestanckie społeczności osadzone zostały w połowie wieku XVIII w nowych osadach holenderskich, którymi były Holendry Cmońskie, Błażejewskie Holendry, Radzewskie Holendry
(obecne odpowiednio Czmoniec, Błażejewko, Radzewice ) Osadników sprowadziła i prawa im nadała hrabina Teofila z Działyńskich. Nie obyło się wtedy bez sporów wyznaniowych jako, że zaraz po rozpoczęciu akcji osiedleńczej do konsystorza złożona została inhibicyja (prośba o zakazanie publicznego odprawiania nabożeństw protestanckich) Później jednak obie społeczności żyły już zgodnie.
Procentowy stosunek katolików do protestantów w poszczególnych wsiach przedstawia tabela nr 1:
Ruch naturalny dla Mieczewa. Staranność prowadzenia ksiąg metrykalnych nie budzi zastrzeżeń, jedynie dla roku 1820 zapisy są trochę mniej staranne i wymagają dokładniejszego wpatrywania się w tekst. W omawianym okresie (8 lat) zarejestrowano w Mieczewie 100 urodzeń oraz 45 zgonów. Par, którym urodziły się dzieci było 51. Przyrost naturalny był dodatni i wynosił 55. Wartość wskaźnika przyrostu naturalnego (odniesiona do 1000 mieszkańców) dla całego okresu wyniosła 26,84 i zmieniała się mocno w poszczególnych latach przyjmując wartości od 7,6 do 45,6. Chłopców urodziło się 54, a dziewczynek 46
Ruch naturalny w latach przedstawia tabela nr 2:
Dane w powyższej tabeli pozwalają potwierdzić przytoczony na wstępie, historycznie fakt. W literaturze można natknąć się na informację o klęsce głodu jaka dotknęła Wielkopolskę w 1817 roku. Naturalną reakcją po takiej klęsce jest wzrost liczby urodzeń w latach 1818 i 1819. Analizując w omawianym okresie zapisy w księdze zgonów nie można stwierdzić by nawiedziła parafię jakaś epidemia. Jedyna znacząca anomalia miała miejsce w 1821 roku. Pochowano w tym roku aż 10 mieszkańców Mieczewa jednak przyczyny śmierci były różne (' na kaszel", „na suchoty", „na duszność", „na oberwanie", „w połogu" ) a i zgony rozłożone były równomiernie w całym roku, co nie wskazuje na zjawiska nagłe i potwierdza tezę o względnie spokojnym okresie dziejowym.
Nadawanie imion. W księdze chrztów występuje bardzo ograniczona ilość imion.
W latach 1818-1825 mieczewskim dzieciom nadawano najczęściej następujące imiona:
Dziewczynki : Maria (Marianna) 13, Wiktoria (Victoria) 5, Agnieszka (Agnes) 4, Jadwiga (Hedvigis) 4, Rozalia (Rosina) 3, Katarzyna (Catharina) 3, Franciszka (Francisca) 3, Łucja (Lucie) 3
Chłopcy : Jan (Johannes) 13, Andrzej (Andreas) 7, Walenty (Valentinus)7, Stanisław (Stanislaus) 5, Marcin (Martinus) 4, Tomasz (Thomas) 4, Szymon (Simon) 3
Materiał źródłowy:
Tablica urodzeń: kolor czarny - urodzenia w rodzinach katolickich
kolor czerwony –urodzenia w rodzinach protestanckich
