Dawne nazwy topograficzne
- Jarosław Malesiński
Szanowni czytelnicy, na potrzeby przyszłych artykułów dotyczących historii Mieczewa , które aktualnie są opracowywane proponuję zapoznanie się z topografią parafii bnińskiej.
Na współczesnym podkładzie mapowym (1987) naniosłem średniowieczne granice parafii bnińskiej oraz hipotetyczne położenie zaginionych w Średniowieczu miejscowości, które pojawiły się (lub dopiero się pojawią) w artykułach dotyczących historii Mieczewa.
Objaśnienia do mapy
Parafia bnińska powstała z czterech parafii wcześniejszych. Były to parafie w Bninie, Mieczewie, Radzewie i Błażejewie.
Najwcześniej zlikwidowaną i włączoną do bnińskiej była parafia w Mieczewie W jej skład wchodziły Mieczewo z kościołem parafialnym, Czołowo, oraz zaginione obecnie Dobieratki( nr 1 na mapie), Ożyczewo (nr 2) i Góra (nr 3). Miejscowości te prawdopodobnie leżały przy starych szlakach komunikacyjnych, których ślady są widoczne do dziś.
Lokalizacja Dobieratek (zwanych także Dobertkami) jest bardzo wiarygodna, leżały one na trakcie z Mieczewa do Żabna. Osada pojawia się w zapisach już w 1246 jako posiadłość Komesa Dolberta. Późniejsze rejestry z 1580 r. notują ponadto, że w należących do parafii mieczewskiej a wspomnianych wcześniej Dobiertkach, jeden dział liczący dwa półłany i jeden półłan sołecki należały do Macieja Baranowskiego, a drugi liczący dwa półłany wraz z osiadłym zagrodnikiem posiadał Andrzej Baranowski. Dobieratki istniały jeszcze w 1750 r., bowiem z tego czasu zachowała się informacja, że wraz ze Świątnikami były w ręku jednego właściciela.
Drugą Zaginioną osadą jest Ożyczewo, którego położenie nie jest udokumentowane, mogło ono znajdować się na północ od Mieczewa przy trakcie z Daszewic do Bnina. Ta lokalizacja jest czysto hipotetyczna, ale analizując dość regularną siatkę osadniczą na naszym terenie gdzie wszystkie miejscowości oddalone są od siebie o ok. 3 km wydaje się pewne, iż pomiędzy Daszewicami a Mieczewem (7km) musiała jakaś osada istnieć. Niestety żadnych dowodów na potwierdzenie tej tezy nie posiadam.
Wreszcie trzecia zaginiona miejscowość - Góra, która mogła być położona na drodze z Mieczewa do Szczodrzykowa jeszcze przed Skrzynkami. Ten stary trakt jest o tyle ważny, że Mieczewo przez pewien czas należało do Jakusza z Mieczewa którego ród wywodził się ze Szczodrzykowa i Dachowej. Góra jest bodaj najwcześniej notowaną osadą należącą do parafi mieczewskiej, bo pojawia się już w 1204 roku. Ponieważ trafiłem na informacje o tym, że leżała nad jeziorem, stąd jedyne odpowiednie miejsce na jej ulokowanie to wschodnia część parafii w pobliżu jeziora Skrzynki. Możliwe, że Góra zajmowała wyniesione grunty na północ od ronda drogowego w Mościenicy gdzie teraz buduje się osiedle domów jednorodzinnych, które od strony jeziora Skrzynki jawią się jako pokaźna góra.
Tuż za północną granicą parafii, w średniowieczu leżały cztery wsie szlacheckie, oznaczone I, II, III, IV które zwały się Wójtowo, Taczały, Dupice i Wścieklice. Jest możliwe, że należy je lokować bardziej na północ, na drodze łączącej Daszewice ze Skrzynkami ( w miejscu stosunkowo młodych Kamionek i Borówca)
Na mapie oznaczono też nr 4 nieistniejącą miejscowość Zajezierze (stanowiła ona w XIX w. część Prowentu) oraz nr. 5 Otrucie. Nazwa „Otrucie” pojawia się tylko kilka razy w dawnych aktach. Najstarszy zapis pochodzi z 1415 roku i dotyczy jeziora (starorzecza Warty) o nazwie "Othrycze". Położonego między Krajkowem, a Dobieratkami. Później w roku 1495 pojawia się ta nazwa jako „ostrów Otrycie” z łąką, jeziorem, gajem i łęgiem, położony między Świątnikami a Dobiertkami na prawym brzegu rzeki Warty. Otrucie w XIX w. było nazwą własną leśniczówki znajdującej się na tej wyniesionej kępie wśród łąk. Miejsce to cieszyło się zła sławą, i uważano je za przeklęte.
Poza parafią mieczewską do parafii bninskiej włączona została także bardzo mała parafia w Błażejewie. Stał tam kościół parafialny był pod wezwaniem Św.Urszuli zaś do parafii należało tylko Błażejewo. Jak większość okolicznych kościołów i ten w Błażejewie został spustoszony w 1639 ale w 1784 całkowicie go odnowiono.
Największy teren zajmowała parafia w Radzewie. Powstała przed 1394 rokiem. Należały do niej Cmoń, Konarskie, Niesłabin i Orkowo. Kościół parafialny p.w. N.M. Panny i Św. Mikołaja utrzymał się do 1696 kiedy to został rozebrany. Na jego miejscu w 1710 wzniesiono drewnianą kapliczkę. Przy włączaniu tej parafii do bnińskiej odpadły od niej Orkowo i Niesłabin.
Inne zaginione miejsca i dawne nazwy topograficzne z okolic Mieczewa
Pośród innych nazw topograficzny na jakie trafiłem, są te dwie, pochodzące z roku 1487. W księgach ziemskich powiatu pyzdrskiego „Terr.Pysdr. str. 34” do którego w średniowieczu należało Mieczewo, pojawiły się „mansus Czyganowsky” oraz „mansus des. Gorgolewsky.“ Obie nazwy dotyczą pojedynczych łanów roli na Mieczewie. Nazwy te mogą pochodzić od ich właścicieli "Cygan" i "Gorgoła" ale też nazwa cyganowski może być wywiedziona od "cyganić" i być może opisuje niejasne okoliczności w jakich łan ten został objęty w posiadanie; natomiast Gogolewski to zapewne też określenie własnościowe wywiedzione od Gorgol, Gorgoła. Gorgolić się , czyli nadymać się, ewentualnie oznaczający także ‘”szemrany”, co też może wskazywać na okoliczności objęcia go w posiadanie.
Kolejne zagadkowe określenie pojawia się w księgach ziemskich powiatu poznańskiego „Terr.Posn str. 35” z lat 1541-47. Zapisano tam: „borra Koschewska”. Zapis dotyczy zapewne nie dającego się obecnie zidentyfikować w terenie lasu na Mieczewie. Nazwa Koszewski pochodzi zapewne od „kosz” który oznaczał między innymi ul pszczeli, barć lub kopiec. Możliwe że las ten obfitował w barcie miodne i stąd wywiedziono jego nazwę. Musiał to być las wiekowy i w ogromne drzewa liściaste bogaty, bo w takich pradawnych pniach pszczeli lud swe gniazda zakładać zwykł. Możliwe też, że nazwa ta dotyczy fragmentu lasu o bardzo urozmaiconej rzeźbie terenu – mamy w okolicznych lasach kilka takich miejsc, bogatych w pagórki i kopce wcale pokaźnych rozmiarów.
Inne zapomniane miejsce to „łąka Bociania, Bocianiec, Bocianka” Nazwa ta pojawia się w roku 1758 w dokumentach Diecezji Poznańskiej „ArchDiecPozn. ReI. Posn III str 96“ Wpisano tam:. …do łąk, które się zowią Bocianie albo łąki Dobiertskie... przy łąkach Bocianiec rzeczonych w groncie Dobiertskim. Łąki te znajdowały się prawdopodobnie na samym końcu pasa łąk Mieczewskich od strony Świątnik.
W połowie XVIII wieku pojawiają się jeszcze nazwy starorzeczy Warty na Otruciu, są to Muszka Wielka i Muszka Mała. O jeziorach tych czytamy w księgach ziemskich powiatu poznańskiego "ReI. Posn. r. 1758 III t 96" gdzie zapisano „gdy Warta wyleie z Muszki Wielkiej albo starey rzeki, woda dzieli się, to na Muszkę Małą do starey rzeki około wyspy Kraykowskiej do Radzewa teraz do Olędrow nalezącey
Nieco później pojawiają się na łąkach przy Otruciu także nazwy własne innych jezior niewielkich: Osieczek, Jaszczurka, Wisiołka, Ciszki, Nieczeca – wszystkie one lokowane są po drodze z Krajkowa do Mieczewa, zaraz po przeprawieniu się przez Wartę
