Mieczewo XIX wiek cz. II
- Jarosław Malesiński
W Archiwum Państwowym w Poznaniu po długich poszukiwaniach udało się odnaleźć przecudnej urody dwie mapy, a właściwie plany gruntów wsi Mieczewo. Pierwszy z nich sporządzono w 1832 roku na potrzeby przeprowadzonej wówczas komasacji gruntów drugi powstał w 1844 roku i obrazuje stan po tej regulacji.
Podówczas wyznaczone granice prawie bez zmian przetrwału niemal 200 lat i pokrywają się w większości z obecnymi granicami działek. Do ich wytyczenia posłużono się, co zrozumiałe pruskimi miarami czyli:
- 1 krok (Schritt) = 3 stopy = 0,9417 m
- 1 pręt pruski = 4 kroki = 12 stóp = 3,766 m
- 1 morga = 180 prętów kwadratowych = 2553,21 m2
- 1 włóka = 30 morgów = 76 597,6 m2
Co istotne miary te były miarami naturalnymi, o głębokim uzasadnieniu, a najtrafniej opisał je Zygmunt Gloger w swej encyklopedii staropolskiej:
„…morgiem czyli jutrzyną nazwano taką przestrzeń roli, którą można było parą wołów zaorać przez dzień od rana, /…/ włóka oznaczała większe pole, które po zoraniu lub posiewie potrzeba było włóczyć czyli bronować także cały dzień. /…/. Włóka tem się różniła od łanu, że oznaczała przestrzeń orną czyli włóczną, gdy łan oznaczał pewien wymiar (w różnych stronach rozmaity) całego gospodarstwa, więc z łąkami, wygonami i t. d. W Wielkopolsce włókę roli zwano często z niemiecka hubą lub hufem. „
Plany przywołane na wstępie wykonane zostały na potrzeby pruskiej reformy rolnej. Regulacje te w I połowie XIX wieku znosiły poddaństwo, likwidowały pańszczyznę i nadawały chłopom prawo własności do uprawianego gruntu, ale za odszkodowaniem właścicieli, bezpośrednim lub ukrytym ( jako podatek gruntowy). W zaborze pruskim reforma chłopska, zapoczątkowana została zniesieniem poddaństwa osobistego w 1807r. W 1811 roku wydano edykt, który przewidywał w zamian za uwłaszczenie odstąpienie przez chłopów dworowi 1/3-1/2 użytkowanej przez nich ziemi – jednak w Wielkim Księstwie Poznańskim postąpiono inaczej niż w Prusach i według reformy z 1823 wykup płacono w pieniądzach, ale chłopi zwykle tracili przy tym serwituty. Na wykup zezwolono tylko chłopom posiadającym gospodarstwa sprzężajne (posiadających konie lub bydło pociągowe) i gospodarujących co najmniej na 25 morgach (nieco ponad 6 ha ). Mniejsze działki masowo przyłączano do folwarków. Reformy regulacyjne ciągnęły się do końca lat pięćdziesiątych XIX wieku. W W.K.P. reforma radykalnie przeobraziła krajobraz wsi pozbawiając drobnych chłopów ziemi. W 1861r. było w zaborze pruskim 1 mln 398,5 tys. bezrolnych mieszkających na wsiach, natomiast stworzyła klasę stosunkowo bogatych chłopów, posiadaczy dużych gospodarstw, opartych na pracy najemnej, którzy stanowili 48,3% ludności wsi i mieli w swych rękach aż 81,04% całej drobnej własności ziemskiej.
Na podstawie wcześniejszego z planów można stwierdzić, że grunty wsi Mieczewo zajmowały znacznie mniejszy areał niż obecnie, były też w większym stopniu otoczone lasami . Zwłaszcza zachodnia część uległa znacznemu przeobrażeniu. Pomiędzy Mieczewem a gruntami Majątku Rogalin znajdował się spory fragment lasu. Dwie drogi śródpolne jakie można do dziś zidentyfikować w terenie pokrywają się w znacznym stopniu z dwoma kolejnymi przesunięciami granicy gruntów należących do Mieczewa. Pierwotnie pola mieczewskich gospodarzy po wschodniej stronie wsi miały długość około 1 km (czyli około 300 prętów pruskich), zaś po lewej 900 m (240 prętów). W kolejnych etapach pola po zachodniej stronie przedłużono o 470m (120 prętów) i jeszcze raz o kolejne 470 m (120 prętów). Pierwotną zachodnią granicę parceli (odznaczono na szkicu I ) następnie nastąpiło wydłużenie działek sześciu gospodarzy z zachowaniem układu działek. (do lini II na szkicu) drugie poszerzenie areału wydzieliło działki objęte przez pomniejszych właścicieli którzy nie należeli do grupy 20 głównych gospodarzy (linia III na planie) Północno zachodni fragment obecnie użytkowanych pól, do połowy XIX wieku był zalesiony. Na południu pola otoczone były lasem należącym do majątku za którym rozciągały się łąki . Areał gruntów rolnych Mieczewa w owym czasie zajmował: prawa strona wsi 15 włók, lewa 20 włók + 5 włók + 4włóki oraz łąki przy wsi 30 morgi + nowe łąki 330 mórg + łaki folwarczne 120 mórg. Razem 44 włóki (1320 mórg) gruntów ornych i 16 włók (480 mórg) łąk. Ponadto pod zabudowaniami wsi było 50 mórg a las wewnątrz terenu zajmował dodatkowo 100 mórg. Razem Mieczewo zajmowało 65 łanów czyli niemal 500 hektarów. W odniesieniu do Mieczewa regulacje uwłaszczeniowe spowodowały, że 1834 roku było w Mieczewie 48 gospodarstw z czego 20 należało do gospodarzy którzy wykupili się i objęli na własność ziemię, a pozostałe gospodarstwa należały do bezrolnych. Jedno z obejść na w południowej części wsi zajmowała leśniczówka akolejne należało do folwarku Po prawej stronie wsi mieszkało sześciu gospodarzy , po lewej dziesięciu, a 
po południowej czterech. Chłopi nieobjęci uwłaszczeniem skupieni byli w zabudowaniach znajdujących się w rejonie obecnej ulicyPodgórnej. Grunty zostały rozparcelowane dość podobnie, Zazwyczaj grunty orne każdy z gospodarzy miał w dwóch częściach, po obu stronach wsi o zróżnicowanej bonitacji oraz posiadał łąkę w jednym małym kawałku przy wsi i dwóch większych częściach w większym oddaleniu. Areał na którym gospodarowali poszczególni gospodarze był u wszystkich podobny i dochodził do czterech włók ziemi ornej (30 ha) i 20 mórg łąk (5 ha)
Na przykład:
- Valenty Kozioł posiadał dwa pola; pierwsze 360prętów x 30 prętów = 60 mórg=2 włóki, drugie 216+108 x 25 =30+15 mórg = 1,5 włóki + 0,5 włóki (O te 0,5 włóki toczył spór z Mateuszem Dłubałą). Łąk posiadał 20 mórg w trzech częściach
- Kazimierz Kowalski ; pole pierwsze 280x29= 45 włók=1,5 morgi, pole drugie 240x34=45 włók-1,5 morgi. Łąk posiadał 20 mórg w trzech częściach
-Wojciech Wojtkiewicz pole pierwsze 300x27=45włók=1,5morgi, pole drugie 245x22=30 włók= 1 morga, łąki 10 mórg w dwuch częściach.
Udało mi się ustalić nazwiska uwłaszczonych i przypisać własność do poszczególnych gospodarstw chłopskich co zobrazowane jest na odręcznym planie zabudowy Mieczewa zamieszczonym poniżej. Historie największych rodzin mieczewskich zostaną opublikowane w kolejnych artykułach.
