Raport z renowacji figury Św. Wawrzyńca z Rzymu
- Jarosław Malesiński
Dziś wigilia Laurentego. Jutro, to jest 10 sierpnia obchodzimy święto związane ze wspomnieniem św. Wawrzyńca z Rzymu. Aby godnie ten dzień uczcić dokonane zostało gruntowne odnowienie figury przedstawiającej tego świętego, która znajduje się w centrum Mieczewa.
O figurze
W trakcie przeprowadzonych prac udało się ustalić kilka faktów związanych z sama figurą:
Odlew cementowy wykonany został pomiędzy rokiem 1903 a 1905 w „Fabryce Wyrobów Marmurowych i Cementowych Zakład Kamieniarsko-Rzeźbiarski S. Michalski & Co”. Firma ta była wielce renomowaną i zasłużoną w Wielkopolsce. Fabrykę tę założył ok. 1837r. Antoni Krzyżanowski i było to jedno z najstarszych a może nawet najstarsze przedsiębiorstwo polskie w Poznaniu czasu rozbiorów. Zapewne wszyscy czytelnicy kojarzą niezwykle bogato zdobiony, różowawy, niewielki budynek w Poznaniu na ul. Garbary 96.(dawniej Tama Garbarska) Budynek ten, to właśnie kantor Antoniego Krzyżanowskiego, który powstał na trójkątnej parceli pomiędzy ulicą Garbary a Piaskową w 1882 roku. Ten przeładowany sztukateriami i innymi ozdobnikami sklep był bogato aplikowany własnego wyrobu odlewami ze sztucznego kamienia, fragmentami sztukaterii, rzeźbami i innymi elementami co czyniło go swoista reklamą zakładu. W ten sposób fabrykant chciał klientom oraz przechodniom pokazać pełną gamę swoich wyrobów. Po śmierci założyciela w 1896 przedsięwzięcie przeszło w ręce X. Stelmachowskiego a następnie w 1903 objął je Stanisław Michalski i Sp. i odtąd firmowało się jak wyżej. We dwa lata jednakże firmowy właściciel umiera a przy fabryce utrzymuje się wspólnik p. Czesław Kasztelan i dalej ją na własny rachunek prowadził. Zakład produkcyjny znajdował się przy Tamie Garbarskiej (ul. Garbary) i na Kobylempolu skład zaś i biura przy ul. Wilhelmowskiej (obecna Al. Marcinkowskiego) Zakres działalności fabryki ówcześnie opisywano następująco: „wyroby z sztucznego kamienia – jak: figury świętych i rozmaite inne figury, dekoracje architektoniczne i ogrodowe, filary, wazony, rury... wszelkie sztukaterie, biusty królów i sławnych mężów (naszych, herby Polski...) [ zwracam uwagę, że taka treść ukazała się w reklamówce z 1906 roku – w szczycie działań germanizacyjnych].
O samym Stanisławie Michalskim wiemy niestety mniej. Przypisać jemu można autorstwo kilku prac kamieniarskich. Najciekawsza jest figura Chrystusa Miłosiernego na grobie rodziny Palaczów, a inne prace to nagrobki Kazimierza i Bronisławy Chrzanowskich, Hipolita Szczawińskiego, Antoniego i Malwiny Brylińskich, Kazimierza Królikowskiego oraz Romana Ziołeckiego. Wszystkie te nagrobki znajdują się na Cmentarzu Zasłużonych na Wzgórzu św. Wojciecha w Poznaniu. Mieczewska figura nie jest niestety arcydziełem które wyszło spod jego dłuta, lecz powtarzalnym, seryjnym modelem zakładów S. Michalskiego i pomimo, iż została ustawiona dopiero w 1907 roku ( po śmierci Michalskiego), to zawiera jednak metalową tabliczkę – sygnaturkę zakładu kamieniarskiego z jego nazwiskiem. Co dość zaskakujące nie była zbyt często odnawiana. Udało mi się doliczyć tylko dziewięciu warstw farby; w tym przynajmniej pięciokrotnie figura była całkowicie biała. Dwa razy pomalowano ją na kolor ciemno brązowy, raz pojawił się kolor żółty, raz piaskowy (ostatni, do którego przywykliśmy) i raz zielonkawy (dotyczy to koloru dalmatyki, reszta elementów była zwyczajowo jednolicie biała). Ciekaweostką jest, że na pistacjowo figurę pomalowano w całości (razem z kolumną ) co musiało wyglądać wielce intrygująco.
Ikonografia przedstawienia Św. Wawrzyńca z Rzymu
W trakcie renowacji podjęta została próba odtworzenia prawidłowej i zgodnej z kanonami, kolorystyki przedstawienia świętego, z uwzględnieniem symboliki elementów figury
Żywot Świętego przedstawiony został w poprzednich artykułach; na przykład: Święty zdekompletowany , Z dawnej prasy regionalnej c.d. 3 Teraz opiszę elementy stroju Świetego Wawrzyńca wraz z symbolicznym znaczeniem tych elementów.
Figura przedstawia młodego mężczyznę ubranego w białą albę. Alba jest długą, białą szatą, sięgającą do kostek, z długimi rękawami. Ukształtowała się ze starożytnej tuniki, Tradycyjnie sporządzano ją z lnu. Nazwa "alba" wywodzi się właśnie od jej białego koloru: łacińskie albus oznacza biały. Alba jest symbolem czystości duszy będącej w stanie łaski uświęcającej. Ramiona naszego Świętego okrywa purpurowa dalmatyka, szata dworu bizantyjskiego, której kolor symbolizuje przelaną męczeńsko krew. Dalmatyka od IV w. była szatą własną diakona. Wkładał on ją na albę i stulę. Za jej ojczyznę uchodzi Dalmacja; kraina w dzisiejszej Chorwacji, od której szata ta wzięła swoją nazwę. Od IV w, nosili ją papież i diakoni rzymscy. Strojem liturgicznym diakona dalmatyka stała się w IX wieku. Była to szata długa i szeroka, nie przepasana, o krótkich i szerokich rękawach. Z czasem uległa skróceniu, a dla łatwiejszego jej ubierania przecięto ją z obydwu boków, łącznie z rękawami. Dalmatyka jest znakiem urzędu diakona, który zawsze cieszył się w Kościele wielkim szacunkiem. Szata oznacza zaszczyt i honor diakona, usługującego Chrystusowi Eucharystycznemu. Z mniej rzucających się w oczy elementów posągu można zauważyć także pasek i stułę. Pasek, z łacińska zwany także "cingulum," jest jakby sznurem z frędzlami na obu końcach, którym przepasuje się albę, symbolizuje on wstrzemięźliwość i panowanie nad pożądliwościami cielesnymi. Jest także znakiem pracy w służbie Bożej. Natomiast stuła to rodzaj szarfy zakładanej przez diakona do Mszy i wszelkich innych czynności liturgicznych. Diakoni przepasują się stułą ukośnie, z lewego ramienia na prawą stronę i przewiązują ja paskiem. Stuła jest symbolem belki krzyża, którą niósł Chrystus. Krata, jest jednym z głównych atrybutów świętego Wawrzyńca i nawiązuje do rusztu na którym rozpięto go w czasie przypalania ogniem, w wyniku których to tortur poniósł męczeńską śmierć. Zaś „palma męczeństwa” to zwyczajowy atrybut wielu świętych męczenników.
Zakres przeprowadzonych prac renowacyjnych
1.Odtworzenie zaginionej kraty.
Nową kratę wzorowaną na analogicznych przedstawieniach z tego samego warsztatu wytwórczego wykonał Pan Eugeniusz Mądrecki, mieszkaniec Mieczewa (Pan Mądrecki, także wykonał niegdyś metalowy krzyż stojący na wjeździe do naszej wsi, który zastąpił zniszczony w czasie okupacji hitlerowskiej krzyż drewniany, z którego zachowała się tylko rzeźba umęczonego Chrystusa. – przechowana i przekazana przez rodzinę Waligórów). Krata wykonana jest z stali, została zespawana, ale w miejscach łączeń zastosowano imitację nitów. Całość pomalowano na złoto i osadzono trwale w postumencie figury (wkręt)
2.Odtworzenie zaginionej palmy
Palma w oryginale była dość skomplikowanym rzeźbiarsko detalem. Element zastosowany obecnie został wykonany także przez Pana Mądreckiego, Odbiega nieco od pierwotnego wzoru jednakże trwają jeszcze prace nad przygotowaniem dokładniejszego odwzorowania i jeśli zostaną uwieńczone sukcesem to element ten zostanie wymieniony.
3. Odtworzenie fragmentu figury
W trakcie prac renowacyjnych odtworzyłem fragment prawej dłoni. Na podstawie kształtu i wielkości lewej dłoni dosztukowane zostały trzy brakujące palce. Zastosowano chemoutwardzalną żywicę syntetyczną
4. Malowanie.
Malowanie ograniczono do absolutnego minimum. Oczyszczono figurę z łuszczącej się farby i podmalowano białe elementy tak, by poprawić plastyczność przedstawienia szat. W całości przemalowana na czerwono została tylko dalmatka. Zmieniony na ciemny brąz został kolor włosów i butów. Kolumnę, jej kapitel i bazę pozostawiono bez zmian, by dokonane ingerencje nie zostały odebrane jako zbyt radykalne i by całość nie zmieniła dotychczasowego obrazu wsi. Dodatkowo podmalowano mało czytelny napis na cokole kolumny.
Zakończenie
Niechaj opiekun naszej wsi, Święty Wawrzyniec z Rzymu otacza jej mieszkańców swą opieką i od nieszczęść, chorób i strapień uchroni, a wspólnym działaniom podejmowanym przez Mieczewian błogosławi.
